IIIF for dummies

Korte schets: Wat zijn metadata en IIIF?

Metadata?
Metadata zijn gestructureerde gegevens die de karakteristieken van bepaalde gedigitaliseerde objecten beschrijven, dus eigenlijk data over data (alle digitaal beschikbare content). Bij een gedigitaliseerd document of object kunnen dat bv. kunstenaar, datum, titel, type of soort, taal, aantal pagina’s, enz. zijn.
Het voordeel van werken met metadata is dat data gemakkelijker opgezocht, gevonden, en hergebruikt kunnen worden in onder meer zoekmachines.
Het nadeel is dat metadata zo goed en uitgebreid mogelijk moeten worden toegevoegd aan documenten en in systemen. Soms kan dit automatisch, maar vaak komt er manueel en intellectueel werk aan te pas, bv. om bepaalde trefwoorden of specifieke termen toe te wijzen.

Om metadata toe te voegen aan documenten wordt meestal gebruikgemaakt van bestaande schema’s of formaten, zoals Dublin Core, EAD, MARC, en dergelijke. Bij foto’s wordt meestal een EXIF-, XMP- of IPTC-formaat in het bestand gebruikt. In het CEST-standaardenregister vind je een overzicht van de belangrijkste erfgoedstandaarden.

IIIF? IIIF of International Image Interoperability Framework - lees: “triple-aai/eye-eff”?
IIIF is een internationaal protocol met standaarden en API’s voor het uitwisselen van afbeeldingen tussen verschillende systemen op het web. IIIF is in eerste instantie ontwikkeld om digitale representaties van real life objecten (kunstwerken, manuscripten, …) uit te wisselen op een uniforme manier en helpt zo archieven, bibliotheken, musea en andere collectiehouders om hun gedigitaliseerde collecties te ontsluiten voor allerlei hergebruik. IIIF is een framework dat beheerd wordt door een consortium van universiteiten, bibliotheken, erfgoedinstellingen, musea en softwarebedrijven van over de hele wereld. En het wordt onderhouden en verder ontwikkeld door een netwerk van actieve gebruikers (community) uit verschillende sectoren.

IIIF kent vele voordelen:

Een geavanceerde, interactieve functionaliteit voor eindgebruikers door gebruik van digitale afbeeldingen van specifieke objecten of bronnen (boeken, manuscripten, kaarten, schilderijen, veelluiken en retabels, prenten en tekeningen, filmpjes, audiobestanden, e.a.) met bijvoorbeeld mogelijkheid tot eenvoudige manipulatie van grootte, schaal (in- en uitzoomen), grijstinten, e.d.
Via annotaties kan extra info over een specifiek onderdeel, een transcriptie of vertalingen van tekst in een afbeelding of film toegevoegd en gedeeld worden.
Eenvoudig publiceren, hergebruiken en delen door de flexibiliteit van de systemen.

Kortom, IIIF maakt een betere, snellere distributie en toegang van beelden mogelijk. Hiermee kan de samenwerking en structuur van het web gebruikt worden om nieuwe gebruikersmogelijkheden te creëren voor beeldbronnen en nieuwe doelgroepen te bereiken, terwijl op lange termijn de drempels van onderhoud en technologische vergrendeling worden verminderd.

Het IIIF-geheel bestaat uit een set van API’s, waarvan de Image en Presentation API de belangrijkste zijn. API’s (Application Programming Interfaces) zijn een geheel van commando’s die het mogelijk maken om informatie uit te wisselen tussen verschillende systemen.

Image API: wisselt digitale beelden op een efficiënte manier uit en definieert een URL-syntax voor de manipulatie van beelden. Via de aanpassing van specifieke onderdelen van de URL-syntax kan je een beeld draaien, verkleinen, in zwart-wit tonen, een detail uitsnijden, ...
Presentation API: maakt het mogelijk om via een gestructureerd bestand (manifest) met extra inhoud of specificaties (metadata) gedigitaliseerde objecten uit te wisselen. (meer lezen ...).
Authentication API: helpt om een login te voorzien voor het verlenen van geverifieerde toegang, bijvoorbeeld naargelang de rol die iemand in een erfgoedinstelling invult. Een onderzoeker zal bijvoorbeeld een ruimere toegang hebben dan een publieksmedewerker.
Content Search API: maakt het mogelijk om, binnen de annotaties van een manifest, in een bron te zoeken naar onder meer vertalingen en transcripties.
Change Discovery API: helpt om machinaal IIIF-bronnen (manifests en beelden) te vinden en gebruiken.

Volgende API is nog in ontwikkeling:

Content State API: voorziet om (deels) de inhoud van een IIIF Presentation API bron te beschrijven en zo door te geven tussen applicaties, ongeacht hun verschillende gebruikersinterfaces en mogelijkheden.

IIIF-viewers en integratie
Om data en beelden uit IIIF-bronnen te kunnen tonen en integreren, zijn er verschillende zogenaamde IIIF-viewers ontwikkeld. Het is belangrijk goed af te wegen welke functionaliteiten je wil gebruiken en, bijgevolg, welke viewers hiertoe het meest geschikt zijn.

Wanneer je de website van een bibliotheek, museum of online archief bezoekt, kan je vaak inzoomen op afbeeldingen met hoge resolutie en navigeren door complexere objecten zoals boeken of manuscripten. Dit kan door middel van verschillende soorten image viewers. Elke viewer biedt verschillende gebruikerservaringen of verschillende functies aan. Doorgaans zijn deze viewers zo ingesteld dat je enkel de beelden van één specifieke instelling kunt bekijken.

Een IIIF-viewer daarentegen kan beelden van verschillende instellingen weergeven via het web. Voorwaarde is wel dat die instelling de IIIF-standaard ondersteunt en zo de beelden ook aanbiedt. Via zo’n IIIF-viewer kan er tegelijkertijd informatie getoond worden die via verschillende API’s wordt opgehaald uit de IIIF-bronnen.
Er zijn IIIF-viewers die enkel de Image API en een diepe zoom ondersteunen (bv. OpenSeadrageon, Leaflet-IIIF), andere IIIF-viewers combineren dit met de Presentation API (bv. Mirador, Universal Viewer) voor de weergave van metadata, meerdere afbeeldingen of diverse talen, …

fig.1 - Viewers: OpenSeadrageon (enkel Image API) en Mirador (met Presentation API)

fig.2 - Image & Presentation API gecombineerd in een viewer

Ook content en functionaliteit spelen een rol: sommige IIIF-viewers zijn beter geschikt voor het presenteren en annoteren van boeken, maar minder voor het toevoegen van materiaaltechnische foto’s in lagen of voor het vergelijken van beelden. Het gebruik van meertalige metadata, soms ook in combinatie met de versie van de API’s, is bij sommige viewers bijvoorbeeld niet of nauwelijks mogelijk. De IIIF-viewers worden steeds verder ontwikkeld, waardoor een wat achterhaalde viewer vandaag, overmorgen een van de betere viewers kan zijn. Het is in elk geval belangrijk op voorhand af te wegen welke functionaliteiten je IIIF-viewer moet hebben, alvorens je de keuze maakt welke IIIF-viewer je in je systeem wil introduceren.

Op iiif.io of github/iiif vind je meer info en een lijst van IIIF viewers.